Nieuw beleid

Regelgeving op het gebied van werk en inkomen is voortdurend in beweging. Er komen nieuwe wetten en regels bij en bestaande wet- en regelgeving verandert. Deze wet- en regelgeving is vaak complex, met een groot aantal ingewikkelde, vaak ICT‑gerelateerde wijzigingen.

We toetsen beleidsvoornemens in een zo vroeg mogelijk stadium op uitvoerbaarheid en geven aan waar we knelpunten voorzien. We maken afspraken met onze opdrachtgever, het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), over het tempo waarin en de wijze waarop we het nieuwe beleid voorbereiden en uitvoeren. In dit hoofdstuk geven we een overzicht van wat er in de eerste vier maanden van 2020 in werking is gezet en gerealiseerd.

Wet vereenvoudiging beslagvrije voet

Op 1 januari 2021 moet de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet in werking treden. De beslagvrije voet is het bedrag dat schuldenaren minimaal nodig hebben om van te leven en waar schuldeisers niet aan mogen komen. Dit wetsvoorstel heeft tot doel om de vaststelling van de beslagvrije voet te vereenvoudigen en te verbeteren, waardoor het bestaansminimum van de debiteur beter gegarandeerd kan worden. Onder de huidige regelgeving heeft UWV bij het berekenen van de beslagvrije voet veel gegevens nodig die de betrokkene zelf moet aanleveren. De vereenvoudiging zorgt er onder andere voor dat de berekening van de beslagvrije voet minder afhankelijk is van de gegevens die betrokkene zelf aanlevert. Dat kan dankzij het gebruik van gegevens over de leefsituatie, het belastbaar inkomen en de ontvangen toeslagen die aanwezig zijn in de Basisregistratie personen (BRP) en de polisadministratie en bij de Belastingdienst.

De wet raakt UWV op vier manieren. Ten eerste als beheerder van de polisadministratie. Daarnaast omdat deurwaarders, gemeenten en de SVB beslag kunnen leggen op door UWV betaalde uitkeringen. UWV vordert zelf ook uitkeringen die ten onrechte betaald zijn terug en we innen boetes. Tot slot werkt UWV intensief samen met de andere betrokken partijen aan de tijdige implementatie van de wet. In samenwerking met de Stichting Inlichtingenbureau wordt een rekenmodule gebouwd die beslagleggende partijen moet helpen de beslagvrije voet op de juiste wijze vast te stellen.

De werkzaamheden voor de implementatie liggen op schema. De bouw van de rekenmodule vordert gestaag en er wordt gewerkt aan een opleidingsplan. Het thuiswerken als gevolg van de coronamaatregelen levert vooralsnog geen grote hinder op, voor het opleiden van de medewerkers in het najaar is dat wel een uitdaging.

Wet tegemoetkomingen loondomein

In februari 2020 hebben we met de Wtl‑rekenmachine de voorlopige berekeningen gemaakt voor het lage‑inkomensvoordeel (LIV, een tegemoetkoming in de loonkosten), het jeugd‑LIV en het loonkostenvoordeel (LKV). De voorlopige berekeningen plus bijlagen zijn succesvol verstuurd naar de Belastingdienst die deze op zijn beurt tijdig, vóór 16 maart, per post heeft verstuurd. 1.000 grote werkgevers hebben – in verband met de grootte van de bijlage – het bericht digitaal kunnen ophalen. De 144.720 verstuurde berekeningen hebben betrekking op 799.593 werknemers voor wie de werkgever recht heeft op een of meer tegemoetkomingen. Het gaat daarbij om in totaal bijna € 728 miljoen, waarvan circa € 523 miljoen voor het LIV, circa € 63 miljoen voor het jeugd‑LIV en circa € 143 miljoen voor het LKV.

We hebben van werkgevers minder reacties op de voorlopige berekeningen ontvangen dan verwacht. Het is nog onduidelijk of dit komt doordat werkgevers inmiddels bekender zijn met de inhoud van de Wtl‑wetgeving of dat het een gevolg is van de coronacrisis. We houden er rekening mee dat de aantallen bezwaren die later in het jaar volgen hoger zullen liggen dan oorspronkelijk werd verwacht.

Wet invoering extra geboorteverlof

Met de Wet invoering extra geboorteverlof (WIEG) hebben partners per 1 juli 2020 recht op een aanvullend geboorteverlof van maximaal vijf weken, met een uitkering van 70% van het (gemaximeerde) dagloon. UWV gaat deze uitkering verzorgen. We leggen momenteel de laatste hand aan de voorbereiding voor de implementatie per 1 juli 2020.

Wet invoering betaald ouderschapsverlof

Het wetsvoorstel Wet invoering betaald ouderschapsverlof (Wibo) introduceert per 1 augustus 2022 een nieuwe uitkering bij ouderschapsverlof van maximaal negen weken. Deze uitkering wordt verstrekt boven op de bestaande uitkeringen bij zwangerschaps- en bevallingsverlof en bij aanvullend geboorteverlof. In april 2020 hebben we een uitvoeringstoets uitgebracht op het wetsvoorstel. Op verzoek van de minister onderzoekt UWV nu de internationale aspecten van het wetsvoorstel. Onder voorbehoud van verdere details over internationale aspecten en lagere regelgeving verwachten we in oktober 2020 te kunnen starten met de implementatie van deze wet.

Wet arbeidsmarkt in balans

De Wet arbeidsmarkt in balans (Wab) is op 1 januari 2020 in werking getreden. Het doel van de Wab is om vaste contracten aantrekkelijker te maken voor werkgevers en flexkrachten meer perspectief op zekerheid te bieden. De Wab heeft geleid tot aanpassingen van diverse onderwerpen in het arbeidsrecht (zoals de cumulatiegrond, de definitie van payrollwerkgever, payrollwerknemer en ketenregeling). De sectorale WW‑premiedifferentiatie is per 1 januari 2020 vervangen door premiedifferentiatie op basis van de soort arbeidsovereenkomst. Een werkgever komt in aanmerking voor de lage premie als er sprake is van een schriftelijke arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd, waarbij geen sprake is van een oproepovereenkomst. UWV maakt de aard van het arbeidscontract sinds januari 2020 inzichtelijk via het digitale verzekeringsbericht dat alle werknemers kunnen inzien op Mijn UWV. In april is het formulier voor correctieverzoeken opgeleverd. Verder krijgt UWV de taak om, met ingang van april 2021, de Belastingdienst na afloop van het aangiftejaar te informeren over gevallen waarin niet een lage maar een hoge premie afgedragen had moeten worden. Dit is aan de orde als een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd binnen twee maanden na aanvang toch wordt ontbonden en als de werknemer voor minstens 30% meer uren loon ontvangt dan voor dat jaar contractueel is overeengekomen. De levering van signalen zal in augustus 2020 gereed zijn, de applicatie voor de uitvoerings- en beheerorganisatie in januari 2021.

In januari 2020 zijn we gestart met een analyse naar de effecten van afwijkende bepalingen in individuele arbeidsovereenkomsten en cao’s op het vaststellen van opzegtermijnen, proeftijd en de toetsing van de ketenbepalingen. Op basis van deze analyse kunnen we nadere adviezen uitbrengen over de wijze waarop cao‑bepalingen meegenomen kunnen worden bij het beoordelen van de aanvragen voor een uitkering. We informeren het ministerie van SZW binnenkort over de uitkomsten van dit onderzoek.

Regeling compensatie transitievergoeding

De Regeling compensatie transitievergoeding kent twee regelingen. Ten eerste kunnen werkgevers sinds 1 april 2020 compensatie vragen voor de aan langdurig arbeidsongeschikte werknemers betaalde transitievergoedingen. UWV voert deze regeling uit. De regeling kent een terugwerkende kracht voor transitievergoedingen die sinds 1 juli 2015 zijn betaald aan langdurig zieke werknemers.
De tweede regeling geldt in situaties waarin er sprake is van ziekte, arbeidsongeschiktheid of overlijden van de werkgever. Die regeling moet op 1 januari 2021 in werking treden. UWV werkt momenteel aan de implementatie daarvan. Hierbij loopt nog een discussie over de rol van de verzekeringsarts bij ziekte van een werkgever.

Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten

De Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten regelt dat werkgevers uit zowel de private als publieke sector gezamenlijk per 2026 125.000 banen gecreëerd hebben voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarnaast bepaalt de wet dat er, wanneer deze afspraak niet wordt gerealiseerd, een quotumheffing wordt opgelegd. De wet is per 3 december 2019 aangepast: de uitvoering van de quotumheffing is opgeschort tot 2022. Eind 2019/begin 2020 is met het ministerie van SZW en de Belastingdienst diverse malen overlegd over de opzet van een vereenvoudigde quotumregeling. Deze moet per 2022 in werking treden. Eind februari heeft UWV het verzoek voor een uitvoeringstoets op de regeling ontvangen van het ministerie van SZW. Deze toets heeft vanwege de uitbraak van het coronavirus en de implementatie van de NOW een tijd stilgelegen en zal eind mei afgerond worden.

Wet vereenvoudiging Wajong

Het doel van het wetsvoorstel Wet vereenvoudiging Wajong is het wegnemen van knelpunten die de participatie van mensen met een Wajong‑uitkering op de arbeidsmarkt belemmeren. Een tweede doel is het vereenvoudigen en harmoniseren van de verschillende regelingen (oude Wajong, Wajong 2010 en Wajong 2015), om zo het geheel eenvoudiger en overzichtelijker te maken. UWV heeft in 2019 en 2020 via meerdere uitvoeringstoetsen de consequenties in kaart gebracht voor de uitvoering van de Wet vereenvoudiging Wajong. We houden bij de implementatie rekening met de wens van de Eerste Kamer dat de maatregelen omtrent het schrappen van de studieregeling in de Wajong 2010 en de uitsluitingsgrond voor studeren in de Wajong 2015 per 1 september 2020 in werking treden. Concreet betekent dit dat Wajongers die al studeren een volledige uitkering krijgen en dat Wajongers die van plan zijn te gaan studeren niet gekort worden. Daarnaast kunnen jonggehandicapten zonder arbeidsvermogen die aan de voorwaarden voldoen al tijdens hun studie in aanmerking komen voor een Wajong‑uitkering. Alle andere maatregelen, inclusief de nieuwe rekenregels voor inkomensondersteuning, gaan in op 1 januari 2021. Dit betekent dat het uiteindelijke effect op het bruto‑inkomen van de meeste mensen met een Wajong‑uitkering pas in 2021 merkbaar is. Tijdens het parlementaire proces zijn er diverse wijzigingen in het wetsvoorstel Wet vereenvoudiging Wajong aangebracht. Deze wijzigingen hebben het wetsvoorstel nog een stuk ingewikkelder gemaakt. Dat maakt het niet alleen lastiger om uit te voeren, maar ook moeilijker om goed te begrijpen. We verwachten daarom veel vragen vanuit de doelgroep over de nieuwe regels en zien het risico dat niet alle regels even helder en begrijpelijk uit te leggen zijn. Met het programma Vereenvoudiging Wajong implementeren we de wijzigingen in systemen, processen en werkwijzen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van het wetsvoorstel en de daarbij behorende lagere regelgeving. Het programma zorgt ook voor de communicatie naar onze klanten en externe stakeholders.

Loondoorbetaling bij ziekte

Het ministerie van SZW heeft eind april 2020 een conceptwetsvoorstel Maatregelen loondoorbetaling bij ziekte en WIA ter advisering voorgelegd aan de Raad van State. Hierin wordt geregeld dat UWV zich bij het verrichten van de toets op de re‑integratie‑inspanningen (RIV‑toets) van een werkgever en diens zieke werknemer moet baseren op het advies van de bedrijfsarts over de belastbaarheid van de zieke werknemer. De overige twee onderdelen uit het oorspronkelijke conceptwetsvoorstel zijn ingetrokken (premievermindering voor het Arbeidsongeschiktheidsfonds en gedurende vijf jaar geen herbeoordeling van een WIA‑gerechtigde wegens het verkrijgen van inkomsten).

In de uitvoeringstoets op het oorspronkelijke conceptwetsvoorstel van augustus 2019 is bij het onderdeel RIV‑toets als noodzakelijke voorwaarde opgenomen dat UWV op uiterlijk 1 juli 2020 inzichtelijk moet hebben op welke wijze de bedrijfsarts tot zijn advies over de belastbaarheid komt. Het is aan het ministerie om uitwerking te geven aan deze voorwaarde. Dit heeft onderzoekers een opdracht verstrekt om inzichtelijk te maken hoe bedrijfsartsen tot hun adviezen komen, op grond van uniforme definities en referentiewaarden. Inmiddels is duidelijk geworden dat de onderzoekers pas begin december 2020 met een eerste opzet komen. Dat leidt ertoe dat uitvoering van het wetsvoorstel per 1 januari 2021 niet mogelijk is. We zijn hierover met het ministerie van SZW in gesprek.

Wet arbeid vreemdelingen

We hebben in de eerste twee maanden van 2020 een uitvoeringstoets gedaan op de herziening van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) en het conceptontwerpbesluit tot herziening van het Besluit uitvoering Wet arbeid vreemdelingen (BuWav 2021). De herziening van de Wav is het gevolg van afspraken die in het regeerakkoord zijn gemaakt. Onder andere de geldigheidsduur van tewerkstellingsvergunningen wijzigt: ze kunnen weer voor drie jaar worden afgegeven in plaats van voor de huidige duur van een jaar. De beoogde ingangsdatum is 1 januari 2021.

Digitale overheid

In het regeerakkoord is een aantal generieke maatregelen geformuleerd voor de vernieuwing van het openbaar bestuur en de ICT‑dienstverlening. Deze maatregelen vallen onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). De Wet open overheid maakt deel uit van dit maatregelenpakket. UWV heeft begin 2019 een uitvoeringstoets gedaan. Momenteel zijn we in afwachting van een volgende versie van dit wetsvoorstel.

Daarnaast loopt er nog een aantal overheidsbrede wetstrajecten via het ministerie van BZK:

• Voor de modernisering van de Basisregistratie personen (BRP) participeerde UWV in 2019 in het traject van het ministerie van BZK waarin breed wordt nagedacht over een toekomstige registratie van persoonsgegevens. Daarnaast levert UWV een bijdrage aan de visie op de Regie op Gegevens van hetzelfde ministerie. Dit traject loopt door in 2020.

• De Wet digitale overheid beoogt onder meer om generieke regels op te stellen voor veilig en betrouwbaar inloggen bij overheidsorganisaties voor burgers en bedrijven en verplicht enkele open standaarden via lagere regelgeving. Ook zal de wet de erkenning regelen van (private) aanbieders van middelen en diensten voor identificatie en authenticatie. UWV is in 2019 gestart met het toetsen van lagere regelgeving voor deze wet. Dit loopt door in 2020. In het eerste tertaal is een uitvoeringstoets opgeleverd voor de eerste drie onderdelen van het wetsvoorstel. De beoogde ingangsdatum van 1 juli 2020 staat evenwel vanwege de coronamaatregelen onder druk. De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel op 18 februari 2020 aangenomen, maar behandeling in de Eerste Kamer is vooralsnog opgeschort. UWV zet intussen zelf al wel in op het verhogen van de beveiligingsniveaus op de eigen portalen: dat doen we via eHerkenning voor werkgevers en via DigiD betrouwbaarheidsniveau Midden (en DigiD Machtigen) voor burgers.

• De Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) betreft een aanpassing op de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en geeft burgers en bedrijven onder andere recht op digitale dienstverlening. De wet ligt momenteel ter behandeling voor in de Tweede Kamer. UWV is al gestart met voorbereidende werkzaamheden voor implementatie van de wet. Naar verwachting heeft het voorstel een grote impact op UWV. In het tweede tertaal wordt het projectplan opgeleverd.